Семејствата и лица со посебни потреби - Средба од друг вид

Чекање на бебе е како да планираш едно преубаво патување за Италија. Се прават планови за посета на Колосеумот, Фонтана Ди Треви, Венеција, Милано, Фиренца…

Доаѓа денот на патувањето. Се качувате во авионот. По неколку часови авионот слетува. Стјуардесата најавува: „Добре дојдовте во Холандија“. И во моментот имате збунетост.

Поставувате прашања од типот: „Како Холандија? Јас требаше да одам за Италија“.

Стјуардесата ви одговара: „Дојде до промена на летот. Авионот слета во Холандија и тука мора да останете. Важно е што не сте некаде на страшно, валкано место, полно со зарази, глад и болести. Само сега треба да го научите Холандскиот јазик и да запознаете нови луѓе. Не е како во Италија, но ќе се навикнете. И во Холандија има убави работи - ветерници, лалиња, Рембрант. Ќе се навикнете, ќе земете здив. Но, за жал, во Италија никогаш нема да одите. Сепак треба да уживате во убавините кои ги дава Холандија“.

Со овој извадок од приказната „Добре дојдовте во Холандија“ напишана во 1987 година од Емили Кингсли, опишан е животот на една мајка која родила дете со тешкотии во развојот. Најдобро тука се опишани чувствата на родителите кои се присутни во моментот кога му се соопштува веста дека со нивното дете нешто не е во ред.

Да се каже на родителот таква непосакувана вест не е ни малку лесно. Во таква ситуација родителите се емотивно ранливи, често се во шок и се соочуваат со неизвесната иднина на своето дете. Родителите може да имаат чувство на вина или да не ја прифаќаат веста која ја слушнале од својот доктор.

Докторот е тој кој треба да се соочи со тие емоции и однесување.

Понекогаш потребно е во разговорот да се прават подолги паузи, за да може родителите да ги канализираат своите информации.

Обично родителите имаат иницијален шок, во кој има недостиг на емоции и неприфаќање на информациите. Исто така може да се јави и чувство на лутина, вина, самообвинување, фрустрираност, чувство на беспомошност.

Следни чувства кои можат да се појават кај родителите се чувствата на тага и страв - односно страв од губење на контрола, страв од непознатото поради долготрајната и неизвесна состојба на детето. На моменти ќе се јави страв дека ќе го изгубат детето.

Во наредните денови, месеци, години, им претстои едно долготрајно и постепено адаптирање на состојбата во која се наоѓа детето.

Како родителите ќе ја примат и протолкуваат таа вест, зависи од повеќе фактори:

1. Начинот на кој им се соопштува веста (од големо значење е емоционално-бихејвиорланата компонента);

2. Количината на пренесените информации и нивното разбирање од страна на родителите;

3. Доколку родителите кон детето се однесуваат презаштитнички и хиперпротактивно, го оневозможуваат потенцијалниот развој на детето и развивање на одредени вештини и способности;

4. Ако непосакуваната вест за состојбата на детето им се соопшти со сожалување, родителите ќе ја примат информацијата дека не може да му се помогне на детето и ќе се појави чувството на беспомошност. Во овој случај кај родителите се јавува чувството на потиснување кое служи како одбранбен механизам и ќе се појави емотивното дистанцирање од детето. Доколку се појави чувството на емотивно дистанцирање кај родителите, кај детето може да дојде до отежнувачка околност - детето можеби ќе има отежнат но здрав, природен, социо-емотивен развој.

Значи, докторот треба да ја каже состојбата на детето со емпатија и добра комуникација, без сожалување.

Родителите кои имаат деца со тешкотии во развојот се соочуваат со предизвици во текот на нивното одгледување.

Тие секојдневно се среќаваат со најразлични проблеми како што се предрасуди, стереотипи, немаат поддршка од околината, немаат специфични услуги и третман за развој на детето.

Ризикот за развод помеѓу брачните другари е голем и комплексен.

Како причина за развод може да биде следното:

1. Еден од брачните другари нема увид во здравствената состојба на детето.

2. Неприфаќање на дијагнозата на детето од страна на еден од родителите.

3. Традиционалната поставеност на улогите внатре во семејството. Добро ни е познато дека покрај скромниот социо-економски статус, во повеќето случаи мајката останува сама да се грижи за детето, а таткото треба да заработува повеќе за да може семејството да егзистира. Од тие причини, тој не учествува во грижата и одгледувањето на детето.

4. Државата не води грижа или таа грижа е на ниско ниво за семејствата кои имаат дете со пречки во развојот.

5. Детето уште од самото раѓање е принудено да биде социјално изолирано, при што може и во семејството да се појават социо-патолошки однесувања (алкохолизам, коцкање) или појава на симптом (бегање од реалноста).

6. Би сакала да нагласам дека посебна улога игра недостатокот на комуникација и различните пристапи на родителите кон самата болест на детето, кои доведуваат до развод на брак.

Од тие причини треба да се пронајдат алтернативни решенија кои ќе им помогнат на семејствата во нивното непречено функционирање.

Такви се Дневните центри, кои за жал во РСМ се многу во мал број. Доколку детето престојува во нив, ќе има можност да добие сеопфатен третман од страна на стручни лица и тоа логопедско-дефектолошки, психолошки, социјален и воспитен.

Преку Дневните центри родителите ќе имаат можност да се дружат со други семејства во кои има дете со посебни потреби, да споделуваат искуства, да разменуваат информации, да предлагаат опции за решавање на проблемите од областа на социјалната заштита.

Многу голема придобивка од Центрите ќе имаат родителите кои не се во работен однос, затоа што за тие 4 часа додека детето престојува во центарот тие ќе можат да работаат и така ќе бидат рамноправни во семејството.

Така и климата во семејството се подобрува како социо-емотивната, така и финансиската, воспитно-образовната и социо-културната клима.

Постапувањето со овие деца секогаш е тимски. Секое дете треба да е обработено од физијатар, невропедијатар, физиотерапевт, работен терапевт и психо-социјален тим (психолог, логопед, воспитувач и социјален работник).

Освен детето, и родителите активно се вклучени при што и тие одат кај психолог и социјален работник на разговор со цел да се охрабрат, да ја сфатат актуелната состојба на детето, подобро да ги сфатат своите емоции и начинот на надминување на емотивните тешкотии. На нив им се дава поддршка во поглед на информирањето за спроведување на мерки од областа на социјалната заштита, но пред сè потребно е да им се пружи едно големо разбирање и емпатија.

Позитивните страни на овој модел „Дневни центри“ е што тимот истовремено прима и дава информации како за детето, така и за родителите. Крајните резултати од процената се продукт од работата на сите членови на тимот.

Добро адаптираното семејство се насочува кон потребите на детето, притоа водејќи сметка за своите потреби, потребите на бракот, релациите, суб-системите родител – дете, детскиот суб-систем и односите кон другите членови на семејството.

Од друга страна, некои семејства остануваат во состојба на нерамнотежа и се дисфункционални. Претераната преокупираност на родителите со детето може да го ослабне нивниот меѓусебен однос, да ги залади брачните релации и да ги изолира или разедини. Некогаш ваквото дете ги спојува родителите и ги маскира нивните неразрешени конфликти. Овие семејства се високо умрежени, со голема кохезија, слабо дефинирани граници внатре, а непропустливи однадвор.

Грижата за овие деца е до крајот на животот на родителите. За цело време овие семејства имаат потреба од поддршка и емпатија.

Заклучок

- Да се каже на родителите дека со нивното дете нешто не е во ред е тешка и одговорна работа. Во таа ситуација родителите емотивно се ранливи, често се во шок и се соочени со неизвесната иднина на своето дете.

- Родителите на овие деца имаат потреба од помош од државата во подигнување на детето, дополнителното разбирање и на специфични облици на поддршка. Тие секојдневно се среќаваат со разни проблеми, како предрасуди, традиција, недостаток на услуги за третман и развој на нивните деца, остварување на правата на детето. Од тие причини потребни им се совети, адекватни информации и поддршка.

- За доброто на сите, најдобро е детето да помине низ мултидисциплинарен тим од стручни лица (физијатар, невропедијатар, физиотерапевт, работен тим и психо-социјален тим од психолози, логопеди, воспитувачи и социјални работници) кои секој од својата област учествуваат во оспособување на детето. Во тој третман активно учествуваат и родителите.

-Функционалните семејства, брзо се адаптираат и го продолжуваат животот со заеднички сили во одгледувањето на детето, брачните потреби, односите и релациите.

-Дисфункционалните семејства остануваат во нерамнотежа. Или се преокупирани со детето или се емотивно отуѓени, беспомошни. Обично овие бракови се распаѓаат или целосно се изолирани.

- Грижата за овие деца е до крајот на животот на родителите. За цело време, овие семејства имаат потреба од поддршка и емпатија.

Автор: М-Р Весна Христова - Социјален работник

Доколку сакате да ни раскажете некој сегмент од вашето секојдневие, да споделите животен предизвик или радост, пишете ни тука!