Скопски Аквадукт: Заборавениот културен симбол

Детали

петок, 06 септември 2024

На само неколку километри од срцето на Скопје лежи заборевен сведок на древната инженерска вештина и историскиот континуитет – Скопскиот аквадукт. Ова монументално дело кое опстојува низ вековите, шепоти приказни од минатото, беспрекорно спојувајќи го старото со новото. Овој објект ретко посетен од скопјани, камен по камен ја губи својата величественост претворајќи се во заборав и приказна.

Што знаеме за Скопскиот аквадукт?

Скопскиот аквадукт е импресивна камена структура, обвиена со мистеријата на историјата. Историчарите дебатираат за неговото потекло со теории кои се движат меѓу римскиот, византискиот и османлискиот период. Археолошкиот локалитет Скопски аквадукт се претпоставува дека го изградил Јустинијан I во период од 527 - 554 година, па поради тоа се нарекува и Јустинијанов аквадукт. Постојат и претпоставки дека тој е изграден во 16 век, за време на отоманската империја.

Според овие мислења тој бил поврзан со новото Скупи-Скопје. Се смета дека преку Аквадуктот била спроведувана вода од изворот Лавовец во селото Глуво на Скопска Црна Гора, до “топџиската касарна”, Мустафа-пашината џамија, до некогашниот турски уќумат, до Куршумли-ан и Сија-беговата џамија. Водата преку Аквадуктот се пренесувала со цевки кои оделе од запад кон исток. Се верува и дека поради сличноста со техниката на градење на Аквадуктот со Куршумли-ан во Скопје, тој не потекнува од византискиот период, туку бил граден во текот на XV век, кога градот Скопје започнал интензивно да се зголемува заедно со новите градби - амами, за чија градба и функционирање биле потребни големи количества чиста вода.

Како и да е, Аквадуктот бил значајна инфраструктура, која служела како витален воден канал за древните жители на градот.

Како изгледа Скопскиот аквадукт?

Изграден од цврст варовник и тула, во текот на својата историја голем број на патници, истоичари и писари кои пишувале за Аквадуктот, сепак не се согласувале околу бројот на неговите лакови: Според некои тврдења нивниот број бил 200, па 60, а бројот од 55 лакови е забележан и во „Енциклопедија на ликовните уметности“ објавена во Загреб во 1960 г. Според податоци од 1514 г., кога се смета дека бил изграден Аквадуктот, тој содржел 55 лакови кои се потпираат на масивни столбови со квадратна основа, 42 отвори за олеснување на ѕидната маса, а вкупната негова должина изнесувала 386 метри. Според описот на Ѓорче Петров од 1896 година, мостот на Аквадуктот имал 62 столбови од кои секој е висок 6 метри, долг 5 метри, а широк 4 метри.

Овој архитектонски подвиг ја покажува вештината и напредните инженерски способности на неговите градители, кои внимателно го дизајнирале објектот за да обезбедат постојан проток на вода од изворите до градот.

Инженерско чудо

Она што го прави Скопскиот аквадукт посебен не е само неговата старост, туку и неговата извонредна градба. Лаковите покажуваат софистицирано разбирање на распределбата на тежината и рамнотежата. Употребата на и варовник и тула ја покажува ресурсноста на старите инженери, комбинирајќи материјали за да ја оптимизираат издржливоста и отпорноста на елементите.

Не може да не се воодушевиме од прецизноста со која бил изграден Аквадуктот. Секоја тула била внимателно поставена, а лаковите биле изградени според точни спецификации за да го издржат тестот на времето. И покрај недостигот на современи машини, градителите на Скопскиот аквадукт постигнале ниво на мајсторство, кое и денеска инспирира восхит.

Културен симбол

Покрај неговата архитектонска значајност, Скопскиот аквадукт станал културен симбол за градот. Тој стои како тивок сведок на многуте цивилизации кои го оставиле својот белег на Скопје. Од моќта на Римската империја, до архитектонските иновации на Византија и влијанието на Османлиската империја, Аквадуктот го обединува разнообразното историско наследство на градот.

Наша одговорност е да го заштитиме

Наша одговорност е зачувувањето на Аквадуктот која не се однесува само на одржување на физичката структура, туку и на заштита на дел од душата на Скопје. Тој стои како мост меѓу минатото и сегашноста, гордо потсетувајќи нé на заедничкото наследство кое нé поврзува.

Скопскиот аквадукт е повеќе од древен водовод; Тој е наратив издлабен во камен, посвета на човечката генијалност и симбол на културниот континуитет. Додека минуваме под неговите лакови, не само што се движиме низ историско место, туку чекориме низ жива хроника на богатото минато на нашата убава земја.

Текстот е дел од рубриката што ја реализираме во соработка со Скопско во рамки на платформата за општествена одговорност за заштита на македонските природни и културни обележја „Наша гордост. Наша одговорност.“